ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ ΝΙΟΤΗΣ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ

Στο «Πορτραίτο της νιότης του καλλιτέχνη», η καλλιτεχνική αξίωση του ήρωα παίρνει μια πολιτική χροιά και αντίστροφα η κριτική της εξουσίας αποτελεί αντικείμενο της αισθητικής δημιουργίας, δικαιώνοντας την κορυφαία θέση που κατέχει το έργο στο δυτικό λογοτεχνικό κανόνα. Είναι ένα μυθιστόρημα εν μέρει αυτοβιογραφικό όπου ο συγγραφέας αναπλάθει, χρησιμοποιώντας φανταστικά στοιχεία, το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε. Κεντρικός ήρωας είναι ο Στήβεν Δαίδαλος –κάθε άλλο παρά τυχαία η επιλογή του ονόματος, που παραπέμπει στο ομώνυμο μυθολογικό πρόσωπο, τον περίφημο τεχνίτη Δαίδαλο–, προικισμένος με ιδιαίτερη ευφυΐα, ευαισθησία, χαρακτήρα, που προσπαθεί, καθώς ανοίγει τα δικά του φτερά, να ισορροπήσει ανάμεσα στην καλλιτεχνική του φύση, που τον εξυψώνει ακόμα, και σε όσα μπορούν να τον περιορίσουν. Ζωγραφισμένο με λόγια, το πορτρέτο του Στήβεν αφορά τον αγώνα της πνευματικής, ηθικής, κοινωνικής εξέλιξής του από παιδί σε έφηβο και τελικά σε ενήλικα, καθώς σφυρηλατείται μέσα από τους βασικούς πυλώνες της παραδοσιακής ιρλανδικής κοινωνίας των αρχών του 20ου αιώνα (οικογένεια, εκπαιδευτικό σύστημα, θρησκεία και καθολικό ιερατείο), προσπαθώντας να πετάξει μακριά απ’ ό,τι τον βαραίνει και να ακολουθήσει το πεπρωμένο του, που είναι η ενασχόληση με την τέχνη.